Z wardynia

Owczarek środkowoazjatycki - CAO

Klasyfikacja typów w zależności od budowy głowy

/według E.N. Myczko , W,A. Bielienkij  „ Sredneazjatskaja Ovczarka „ Moskwa. 1998 .  

Populacja Owczarków Środkowo-Azjatyckich formowała się pod wpływem wielu czynników , niezwykłe warunki ukształtowały ją w całej rozmaitości typów. Zajmując się klasyfikacją , trzeba jednak trzymać się " złotego środka", nie powinno wydzielać się jednego tylko prawidłowego typu, uważając pozostałe za niepoprawne.,czy wynaturzone  gdyż   na tak ogromnym obszarze jak Azja środkowa , oczywistym jest,  że nie mógł powstać tylko jeden TYP .
 Mówiąc obrazowo   nie można wyrwać z tak utkanego "kobierca" pojedynczej nici, wyodrębniając pojedynczy typ owczarka środkowoazjatyckiego i powiedzieć:

Próby  sklasyfikowania odmiennych TYPÓW podejmowano niejednokrotnie.

Na jbardziej udane, z punktu widzenia biologii , klasyfikacje opierają się na różnicach w budowie głowy, wszak forma głowy to jeden z najbardziej stałych , niezmiennych kompleksów cech . Nieprzypadkowo mówi się że

                            "RASA PSA WYRAŻONA JEST W GŁOWIE".

 

Z drugiej strony, czy jest sens, dzielić rasę na tak wiele odmian, opierając się na nieznacznych różnicach eksterieru ?
Uważamy jednak za konieczne wydzielenie choćby niewielkiej liczby dostatecznie wyraźnie  różniących się między sobą typów ,  w obrębie których forma głowy idzie w parze z zasadniczymi odrębnościami w budowie ciała i odmiennym umaszczeniem.
 Związek typów z umaszczeniami jest na tyle scisły że zalecamy zwracać na nie pilnie uwage !!
Uwzględniając , że kształt czaszki może ściśle określić jedynie doświadczony ekspert , gdyż jest on silnie zamaskowany miękkimi tkankami początkującemu hodowcy- selekcjonerowi, najlepiej jest w pierwszej kolejności orientować się na umaszczenie . : wyjątkiem jest maść pręgowana , spotykana praktycznie u wszystkich odmian i wariacji …
 W ten sposób , ze względu na budowę czaszki dzielimy psy na : KLINOGŁOWE :

Długa głowa. , stosunek części czaszkowej : części twarzowej= 1:1
Górna linia głowy opada od guza potylicznego do nosa. , przejście z czoła w kufę BARDZO PŁYNNE., praktycznie bez przełomu.
Z profilu głowa ma formę długiego tępego klina. Dość często rozwinięte łuki brwiowe., stwarzające wrażenie ostrego przełomu.
PSY tego typu charakteryzują się dużym wzrostem, o pięknym płynnym ruchu i zamaszystym szybkim kłusie. Spotykane umaszczenia: czarno- białe i szare pręgowane.
Nie spotyka się maści słomkowej., tak charakterystycznej dla innych typów.

Podobny typ to tzw. " KOŃSKA GŁOWA", te same proporcje czaszki do kufy, ale opuszczona kufa. i przejście z czoła w pysk nieobecne. Łuki brwiowe bardzo słabo wyrażone.
Takie typy spotyka się rzadko i są różnie oceniane przez ekspertów.
Podejrzenia o domieszki krwi chartów są nie uzasadnione.
Typowe braki:
Wąska pierś, płaskie żebra, suchość budowy, rozwijają się bardzo powoli, ok. 3-ech lat.

CEGŁOGŁOWE

Głowa zbliżona do prostopadłościanu - cegły,
stosunek części czaszkowej : części twarzowej = 3:2
Kufa u nasady szerokości prawie równej części czaszkowej. – praktycznie nie zwęża się ku nosowi.
Z profilu , linia czaszki równoległa do linii kufy., stop łagodny.
Kufa tępa, ociosana, wargi grube, nie zwisające.
Łuki nadoczodołowe umiarkowanie wyrażone.
Szyja bardzo mocna, nie wysoko noszona, z dużym podgardlem.
Pies sprawia wrażenie przysadzistego.
Tułów bardzo mocny, klatka piersiowa szeroka, żebra okrągłe,
Bardzo mocny kościec.

Najczęściej spotykane umaszczenia:

w Tadżykistanie tzw. "tadżyki" często jednolite piaskowe, od rudawego po brudno-szary z czarną maską.
Sierść prawie równej długości .   Lekkie głowy zdarzają się skrajnie rzadko, jednak w porównaniu do bardzo masywnej czaszki, kufa może wydawać się zbyt lekka. Linie głowy bardzo płynne, jakby odlane.
Psy z reguły bardzo potężne, jednak rzadko zdumiewają ogromnym wzrostem.

W Turkmenistanie spotyka się czysto białe, białe z rudymi, - lub słomkowymi plamami .
Stosunek białego do rudego lub słomkowego jest bardzo różny, od rzadkich nie dużych plam , do prawie jednolitych umaszczeń z niedużymi znaczeniami.
U wielu psów na ciemieniu , występuje owalne , rude lub słomkowe znamię,wedle jednej z legend, to znamię zwane jest " palcem Boga" !
Legenda głosi , że Bóg, albo Święty, w zależności od regionu, przyłożył do ciemienia czworonożnego pasterza palec i powiedział: " TO PRAWDZIWY PIES" , od tej pory środkowo azjatycki wołkodaw nosi na głowie pamiętne oznaczenie.

“ PSY  ŚWIĘTYCH “
W innych rejonach , częstokroć położonych w sąsiedztwie, za "PSY ŚWIĘTYCH ", które jak głosi inna legenda, potrafią odganiać siły zła, uważa się śnieżnobiałe psy z czarnymi oczami i nosem.

“ CZTEROOKIE” tzw. “ TURKUZY “ lub -„CZORCZAZMA „

Natomiast dość często , na południu i wschodzie Tadżykistanu , oraz na
wschodzie Uzbekistanu i południowym wschodzie Kazachstanu , występujące " czterookie " , to ciemnej barwy zwierzęta z jasnymi plamkami na brwiach., lub czarne z żółtym lub rudym podpalaniem., często z białymi znaczeniami.

Czterookie psy były szczególnie poważane przez czcicieli ognia, pies taki towarzyszył im w obrzędach pogrzebowych, ----- ochraniał swoim drugim spojrzeniem ducha zmarłego , odganiając złe duchy .
Na wschodzie Uzbekistanu zwane są " TURKUZAMI"., mają mocny kościec, pojemną klatkę piersiową, masywną głowę, przełom czołowy bardzo często dosyć wyraźny.

Dużą zaletą Turkmeńskich psów jest bardzo mocny kościec, na łopatkach występuje często dłuższy włos, tworzący grzywę., szczególnie zimą, dłuższy włos sprawia wrażenie pewnej kosmatości.

TURKMEŃSKI ALABAJ  
Do najbardziej typowych wad budowy tej odmiany zalicza się nieco okrągłą mózgo czaszkę, ostro zaznaczony stop, odstające powieki , skrócony format, . Psy tej odmiany w swoim kraju nazywane są ałabajami, ( w tłum. pstrokaty, łaciaty pies) a w literaturze kynologicznej TURKMEŃSKI AŁABAJ.
Podobnie jak w Turkmenistanie w Uzbekistanie również występują psy o maści jasno- rudej i słomkowej z białymi znaczeniami., również łaciate z brunatnymi , rudymi i słomkowymi plamami.

Nie znając miejsca urodzenia psa, praktycznie trudno odróżnić te odmiany, z tym że psy z Uzbekistanu mają nieco niższe parametry niż Ajabaje z Turkmenistanu.
Umaszczenia czarne z białym, i białe z czarnym występują zarówno w części Uzbekistanu, Tadżykistanu i Turkmenistanu.
Wszystkie one mają głowy o bardzo prawidłowych liniach , są wysokie, przy dostatecznej szerokości czaszki i często wyraźnie garbatym grzbiecie nosa.
Najlepsze egzemplarze łączą ogromną moc z lekkością ruchów.  Do wad należą jasne oczy przy prawie czarnym umaszczeniu. W obwodzie samarkandzkim w regionie NURATY takie psy nazywane są "NURATYŃCAMI ".

OSOBNE ODMIANY " CEGŁOGŁOWYCH  " to :

CZARNE TADZYKI :   czarne i biało- czarne maści., a także czarne płaszczowe z Tadżykistanu ---- średni wzrost, krępa budowa, szeroka klatka piersiowa, niewielka głowa,

PERSY -:  czarno- cętkowane z Turkmenistanu i Uzbekistanu , nazywane często perskimi lub " PERSAMI " , te ostatnie, są wysokiego wzrostu, , o dostatecznym kośćcu, szerokiej mózgo- czaszce , kufie zwykle niedostatecznie wypełnionej pod oczami , często zbyt lekkiej .
Pomimo dużych rozmiarów i masywności, psom tego typu często brakuje harmonii budowy, są zbyt wysoko nożne, i przy dostatecznej głębokości klatka piersiowa jest niezbyt szeroka.

                                                                    
Typowe braki: CEGŁOGŁOWYCH :
Tendencja do limfatyczności. budowy, wzrost poniżej pożądanego.
Spionowanie tylnych kończyn. , skrócony format., u białych silna tendencja do osłabienia pigmentu, u jasnej Turkmeńskiej odmiany spotyka się psy z brązowym nosem.
Skrócenie kufy, związane często z nieprawidłowym zgryzem i/ lub nie pełnym uzębieniem.

SARKANDŻYK
W Uzbekistanie i Kirgizji, spotyka się często rzadką w dzisiejszych czasach odmianę- zwaną SARKANDŻYK. Charakterystyczną cechą Sarkandżyka jest jaskrawo –rude, lub wręcz czerwone umaszczenie, z białymi znaczeniami. Pysk nieco w jaśniejszej tonacji.
Tułów bardzo mocny, masywny, o nieco wydłużonym formacie, co jest związane z długą , pojemną i głęboką klatką piersiową. Sierść na całym korpusie , jednolita, dość długa, niezbyt twarda bez podszerstka. Ogon często nie kopiowany, tworzący puszystą kitę, z obowiązkową białą końcówką .
Bardzo oryginalny pies, przypominający gigantycznego lisa. !!! Podobno posiada wysokie walory użytkowe.
Niedostatki: częstym niedostatkiem jest głowa , zbyt lekka do tułowia.

NIEDŹWIEDZIOGŁOWE

                                                                            
Taki sam stosunek części czaszkowej do twarzowej jak u "cegłogłowych" =3:2
Cecha charakterystyczna: WYSTAJĄCE POLICZKI. i nieco okrągła czaszka.
W tym typie spotyka się często szereg mocnych i harmonijnie zbudowanych psów., o bardzo poprawnych liniach budowy .
Umaszczenie tak różne, że nie może służyć jako wyznacznik
W Turkmenistanie: często białe , białe z szaro pręgowanymi łatami.
W Uzbekistanie: często czarne.
W Kazachstanie: przeważają wilczasto- szare z czarnymi maskami.
W Kirgistanie: oprócz w/w są jeszcze czysto białe i jasno- słomkowe.

Występujące braki to:
Zbyt duża okrągłość czaszki, zbyt wystające policzki i nieco skośnie ustawione oczy stanowią cechy mało typowe dla rasy charakterystyczne natomiast dla wschodnich odmian OWCZARKA KAUKAZKIEGO.
Psów o których mówi się , że ten azjata " kaukazi " nie powinno się pod żadnym pozorem używać do hodowli. ! Typowi temu sądzone jest prawdopodobnie wchłonięcie przez różne odmiany "cegłogłowych "psów.

WNIOSKI
Na podstawie doświadczeń zorganizowanych Hodowli , można zauważyć wyraźnie że:skrzyżowania psów, nawet doskonałego eksterieru , lecz różnych typów , daje zwykle mało interesujące potomstwo , na dodatek z istotnymi niedostatkami . Prawdopodobnie przyczyny   tego zjawiska tkwią w tym, że ich populacje rozdzieliły się tak dawno, że ich genotypy  nieprawidłowo się łączą.                                                                                 

PATRZ- artykuł:    KOJARZENIE  RASOWYCH  TYPÓW - Część  2-ga Na podstawie : E.N.Myczko, W.A.Bielienkij „SREDNEAZJATSKAJA OVCZARKA „ Moskwa.1998r Tłumaczenie : MJM.Majewska Opracowała: Małgorzata Dustet