O rasie
GRUPY RAS - UZNANE LINIE - WYTYCZNE HODOWLI
w opinii E.N Myczko
POCHODZENIE I PODZIAŁ RAS
Pod względem pochodzenia, rasy dzieli się na 2 wielkie grupy:
GRUPA 1: RASY LUDOWEJ SELEKCJI (PORODY NARODNOJ SIELEKCII)
Przyp. autora: w polskiej terminologii kynologicznej rasy naturalne, prymitywne, pierwotne (MJM)
GRUPA 2: RASY PLANOWEJ SELEKCJI (PORODY ZAWODSKOJ SIELEKCII)
Przyp. autora: w polskiej terminologii kynologicznej odpowiednikiem jest określenie "rasy przejściowe" (pomiędzy formami hodowli: naturalną i tzw. kulturalną), chociaż nie oddaje ono ściśle istoty rosyjskiego sformułowania. Najbliższe znaczeniowo są tu określenia: Rasy selekcji planowej, zorganizowanej, ukierunkowanej, kierunkowej (MJM)
RASY LUDOWEJ SELEKCJI
Pierwsze z nich formowały się w przeciągu długiego czasu - stuleci, a nawet tysiącleci - dobór następował pod kątem cech roboczych i był związany z całkiem konkretnym systemem gospodarczo–kulturowym, tak jak w przypadku Owczarka środkowo azjatyckiego - z koczowniczą hodowlą trzody.
Dla takich ras, charakterystyczną jest: wysoka zdolność adaptacji do warunków występowania oraz dosyć duży rozrzut cech eksterieru.
Są one jednak bardzo nieodporne na zmianę podstawowego systemu gospodarczo–kulturowego, z którego się wywodzą - w takim przypadku rasy te, albo wymierają, albo przeszedłszy etap kierunkowej standaryzacji i zyskując "nową profesję" stają się rasami selekcji planowej.
RASY PLANOWEJ SELEKCJI
"Planowe Rasy" są młode i liczą sobie dziesiątki lat, maksimum kilka stuleci, standaryzowane są w kierunku eksterieru i okazują się z reguły potomkami kilku ras selekcji ludowej.
Prowadzenie jednolitego programu selekcyjnego na poziomie całej rasy jest niezwykle skomplikowane. Swojego czasu w Rosji podejmowano podobne próby w hodowli psów służbowych. Ich głównym rezultatem była ucieczka hodowców od dyktatu władz centralnych w małe kluby amatorskie.
AKTUALNA SYTUACJA W RASIE
Planowa hodowla rasy owczarka środkowo azjatyckiego, jej standaryzacja i hodowlana selekcja rozpoczęła się zupełnie niedawno.
Pozostając jeszcze na etapie hodowlanej standaryzacji,do ostatnich czasów nie zaprzestano dolewania do niej krwi aborygennych psów.
Jeżeli dla ustabilizowanych ras, drzewo genealogiczne to PIEŃ z kilku przodków z odchodzącymi od niego odgałęzieniami, to rasę Owczarka środkowo azjatyckiego możemy przedstawić jedynie jako splątane chaszcze zagajnika.
UZNANE LINIE
Odnośnie istnienia uznanych linii hodowlanych, to pomimo że istnieje wiele samców od których kynolodzy wywodzą linie hodowlane, to w opinii E.N. Myczko i A. Bielenkina poważnie można mówić tylko o dwóch liniach:
1) CZARNEGO EKEMENA - ur. 1975r
2) GARUN BEJA – ur. 1975r
AKTUALNIE, trwa formowanie się jeszcze kilku linii, wśród których duże perspektywy ma LINIA RYŻEGO ur. 1983r (wł. Rabyshko)
z potomków Czarnego Ekemena wyodrębnia się LINIA KARAGIEZA ur. 1987r (wł. Rabyshko)
Zaczęła się również kształtować LINIA ANCZARA - ur. 1991r (wł. Blinow - Moskwa) szeroko wykorzystywanego do krycia w centrum Rosji.
WYTYCZNE ROZWOJU HODOWLI
GRA W ABORYGENNĄ RULETKĘ
Obowiązujący wzorzec nie odzwierciedla realnie istniejącej różnorodności form CAO.
W czasach zapisania wzorca w ferworze bezmyślnego dążenia do „uszlachetniania„ aborygennych ras: na wpół pogardliwe podejście oficjalnej kynologii w stosunku do wielowiekowego doświadczenia ludowej selekcji uznawało aborygenne psy za zaledwie „surowy materiał„ z którego tylko nowoczesna kynologia mogła utworzyć pełnowartościową ujednoliconą rasę. Później jednak, gdy doskonałe walory aborygennych CAO znalazły szerokie uznanie „monorasowa„ koncepcja zmieniła nieco w oczach kynologów swą postać… Zrozumiano, że poziom jednorodności tzn. „standardowości„ w dziedzicznym przekazywaniu jest niski, że wypierane albo „uszlachetniane„ typy posiadają swoje własne indywidualne, utrwalone dziedzicznie cechy użytkowe zarówno pod względem eksterieru i zachowania, których to cech tej tzw. utrwalonej dziedziczności nie posiadały stworzone przez kynologię uszlachetnione i oszlifowane w typie „najbardziej idealnego typu„ psy.
W tym właśnie czasie, npomimo wszelkich wysiłków „kulturalnej pracy zootechnicznej„, jako reproduktory nadal cenione były i są w dalszym ciągu aborygenne psy o wyraźnie zarysowanych rasowych typach. Zrewidowano dotychczasowe zapatrywania i coraz większa grupa kynologów przyjmuje już wersje „wielorasowości„ CAO.
Jednocześnie trzeba przyznać, że w ostatnich latach w związku z podniesieniem heterozygotyczności aborygennych populacji, coraz częściej wywożone z Azji środkowej samce, nawet doskonałego eksterieru nie spełniają pokładanych nadziei. Niestety dziś, proces metyzacji CAO rażąco się nasilił, a „tradycje ludowej selekcji niemal wszędzie odeszły w przeszłość (opinia z 1992r). Ilość rasowych psów w aborygennych regionach gwałtownie się zmniejszyła i jakość przywożonego stamtąd materiału hodowlanego z każdym rokiem się pogarsza…
W tym samym czasie pogłowie w ośrodkach zorganizowanych hodowli coraz częściej jest bardziej wyrównane w swoich zaletach i wadach i wyraźniej je przekazuje niż aborygeny!!! Właśnie dlatego doświadczeni hodowcy nie rzucają się z zachwytem na każdego aborygennego samca w nadziei natychmiastowego polepszenia swojego pogłowia jak to czynią początkujący./p>
Rozumieją oni, że znacznie pewniej jest pojechać do innej planowej hodowli w której psy nie posiadają występujących w ich regionie niedostatków, niż grac w „aborygenną ruletkę„.
CO DORADZA E.N. MYCZKO HODOWCOM
Motto:„Rasa jedynie wówczas zdobywa serca milionów wielbicieli, gdy u żadnego przechodnia przy spojrzeniu na psa nie rodzą się wątpliwości iż widzi on rasowe i niepowtarzalne zwierze, inne od wszystkich dotychczas mu znanych ras„
GŁÓWNY CEL HODOWLI:
Droga rozwoju rasy jest jasna.
1) Należy przede wszystkim zachować jej wysokie walory robocze i niewielkie wymagania tych psów.
2) Trzeba w dalszym ciągu wzmacniać odmienność od pokrewnych ras - w pierwszej kolejności od owczarka kaukaskiego, bernardyna i mastifa tybetańskiego angielskiej selekcji oraz (ostatnio) od doga niemieckiego, doga argentyńskiego, fila brasileiro, owczarka pirenejskiego, pit bulla czy amstafa
3) Jedną z głównych dróg rozwoju rasy jest zmniejszenie ilości rozmaitych typów do kilku linii hodowlanych (klasyfikacja typów oraz wybranie „swojego typu„ pozwoli hodowcom wybrać własną drogę w hodowli).
JAK ZAPLANOWAC HODOWLĘ
po pierwsze: USTALIĆ KIERUNEK ROZWOJU WYBRANEGO TYPU
- zdecydowac do czego dążymy, gdyż nie można hodować wszystkich odmian na raz.
po drugie: ODPOWIEDNIO DOBRAĆ RASOWY TRZON
- określic jakość macierzystego pogłowia, na ile według pomiarów jest ono bliskie wybranemu typowi,
- określić odmiany i miejsca pochodzenia rodziców,
- nie pędzic za samcem do Azji Środkowej, gdyż wybór może okazac się błędny.
po trzecie: STOSOWAĆ KOLEJNO INBRED I OUTBRED.
CO DORADZA HODOWCOM A. ŁABUŃSKI
GŁÓWNY CEL HODOWLI:
NA CZOŁOWYM MIEJSCU STAWIA HODOWLĘ WEDŁUG TYPÓW!!
oraz
WZMOCNIENIE WALORÓW ROBOCZYCH PSÓW poprzez pracę z konkretnym typem, co zniosłoby konieczność dokonywania niszczących charakter rasy krzyżówek pomiędzy różnymi co do temperamentu i roboczego wykorzystania typami, np. owczarka czabańskiego z dachmardem, aby otrzymać mieszańca spełniającego wymogi obowiązującego Standardu FCI.
Nie powinno się zapominać, że:
„WZMOCNIENIE WALORÓW ROBOCZYCH ZGODNIE Z TYPEM WYKONYWANEJ PRACY JEST SZCZEGÓLNIE WAŻNE, PONIEWAŻ WALORY ROBOCZE PSÓW ZANIKAJĄ DZIESIĄTKI RAZY SZYBCIEJ NIŻ CECHY FENOTYPOWE„
Literatura:
- E.N. Myczko, B.A. Bielienkij "Sredneaziatckaia Ovczarka" Moskwa 1998
- Aleksander Łabuński "Sobaki Sriedniej Azji" Dniepropietrowsk, Porogi, 1994
tłumaczyła Marta J. Majewska
opracowała: Małgorzata Dustet
